Interes publiczny/społeczny (źródłowy)

Interes publiczny/społeczny (źródłowy)

Literatura, Źródła, Wpisy:

Wypisy:

Modliński, Pojęcie interesu publicznego w prawie administracyjnem, Warszawa 1932

Publiczny interes stanowi sam przez się pojęcie oderwane i nie dające się ująć konkretnie, nabiera pełnej treści dopiero przez zestawienie z prawem poszczególnej jednostki jako namiastki wielkiej społeczności.

Istnienie bowiem pojęcia „publiczności” związane jest nieodłącznie ze stanem, gdy jednostka przestaje żyć życiem odosobnionem, łącząc się w grupy o podłożu gospodarczem, ekonomicznem czy politycznem. Wtedy dopiero obok troski o zaspokojenie bezpośrednich, egoistycznych potrzeb, wyłaniają się zagadnienia wspólne danej zbiorowości, wymagające wspólnej akcji skoordynowanej, i niedające się, w ramach rozporządzalnych środków poszczególnych jednostek, rozwiązać.

Lang: Struktura prawna skargi, Wrocław 1972

Interes jest to relacja między stanem obiektywnym a oceną tego stanu z punktu widzenia korzyści, jaką ono przynosi lub może przynosić społeczeństwu. Społeczeństwo rozumiane jest jako zbiorowość zorganizowana w państwo, nad którą rozciąga się władza państwowa, natomiast korzyść rozumiana jest jako wszystko to, co odpowiada wartościom kulturowym, społecznymi ekonomicznym społeczeństwa. O tym, co jest korzystne dla społeczeństwa, decyduje samo społeczeństwo poprzez swoje organizacje; przede wszystkim za pośrednictwem wyłonionej z siebie organizacji państwowej. Ocena, co przynosi korzyść, zależy zatem od aparatu państwowego, jest niejako oceną formalną, wyposażoną w cechy właściwe wypowiedzi państwa.

Wyrzykowski, Pojęcie interesuspołecznego w prawie administracyjnym, Warszawa 1986

Względny charakter treści interesu publicznego nie oznacza jej dowolności. Dlatego wszelkie próby, nawet te, które zmierzają do określenia minimum pewności znaczenia pojęcia, muszą być powitane z uznaniem. Są to bowiem próby określenia nienaruszalnych, w danych warunkach społecznych i ustrojowych, granic interesu publicznego jako dobra wspólnego.

Tradycyjna wartość pojęcia „interesu społecznego” wymaga nieustannej jego redefinicji poprzez różnorodne kanały dyskusji, otwartej, rzetelnej, dzięki której zmniejsza się poziom nieostrości tego pojęcia. (…) Jego treść jest ciągle zmieniającą się kompozycją i balansem różnorodnych wartości określonego społeczeństwa w określonym czasie.

Łętowski, Administracja publiczna, Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1990 

Pojęcie interesu społecznego nie jest stabilne ani
w czasie, ani w przestrzeni. (…) Nie jest więc owo pojęcie nie tylko trwałe, ale także nie może być łatwo sprecyzowane w drodze przepisów prawa, jeżeli w ogóle może być w taki sposób określone. A skoro nie jest pojęciem prawnym, nie można na jego tle kształtować granic między gałęziami prawa. Jest to bowiem pojęcie raczej o charakterze politycznym, nawet jeśli stosowane jest przez ustawodawcę i w ten sposób przenoszone do systemu prawa (raczej zresztą do systemu stosowania prawa).

Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna, Warszawa 1999

Nasza definicja odwołuje się do kategorii nadrzędnej- do pojęcia interesu publicznego. Pojęcie to tożsame z dobrem wspólnym – jest kluczowe dla zrozumienia współczesnej administracji. Choć jest to pojęcie nieostre (niedookreślone) rozumiemy, że wystarczająco precyzyjnie wyznacza ono pole dopuszczalnej ingerencji ustawodawczej w stosunki społeczne gospodarcze, w prywatne życie jednostki. Właśnie spór o to co leży w interesie publicznym, w praktyce dzieli ludzi, różnicuje poglądy polityczne, a także pozwala odróżniać doktryny i epoki.

Należy jednak od razu zauważyć, że prawo obowiązujące nie zawsze jest w stanie opisać co jest interesem publicznym (…), nawet przy użyciu pojęć nieostrych (niedookreślonych), pozostawiając władzom administracyjnym swobodę decyzyjną, w określonych sytuacjach faktycznych (uznanie administracyjne). Nie zawsze bowiem prawo jest narzędziem właściwym do definiowania „wzorca” (treści) interesu publicznego. Często o tym, co jest interesem publicznym, decyduje wola polityczna. Wola ta – to przejaw rządzenia, które
w państwie prawnym odbywa się oczywiście w ramach prawa. 

Jaśkowska, Interes publiczny i jego funkcje w prawie administracyjnym, [w:] Teorie instytucji prawa administracyjnego. Księga pamiątkowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, red. J. Niczyporuk, Paryż 2011,

Zmiany ustrojowe doprowadziły jednak do reaktywacji koncepcji interesu publicznego, obok którego nadal występuje pojęcie interesu społecznego. Można więc postawić sobie pytanie, czy obecnie ich zakres znaczeniowy jest jednakowy, czy też występują pomiędzy nimi pewne różnice. W literaturze często bowiem utożsamia się te pojęcia. Osobiście nadawałabym obecnie tym pojęciom nieco inne znaczenie. Mimo ich ideologicznego rodowodu mogą one bowiem właściwie spełniać rolę narzędzi badawczych opisujących różne zjawiska. Warto też zwrócić uwagę, że nadal w przepisach prawnych używa się zarówno pojęcia interesu społecznego, jak i publicznego i nie zawsze jest to wynikiem tylko aktualnego trendu w nazewnictwie. Przyjmując zatem zasadę racjonalności działania ustawodawcy, należy uznać, że posiadają one w języku prawnym różne zakresy. Można zresztą zauważyć, że pojęcie interesu publicznego odnosi się zawsze do tej grupy interesów, która jest związana z państwem czy innymi osobami prawa publicznego, co w przeważającej mierze odpowiada doktrynalnemu traktowaniu tego terminu. (…)  Interes społeczny ma natomiast nieco inne odniesienia. Jest bowiem związany z istnieniem pewnych grup społecznych, których źródłem jest zróżnicowane społeczeństwo, w szczególności występuje jako kryterium dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w ogólnym postępowaniu administracyjnym (art. 31 k.p.a.). Wydaje się więc, że za pomocą tych pojęć można by opisywać różne grupy interesów. Interes społeczny wiązałby się więc z artykułowaniem interesów grupowych, organizacje społeczne mogą bowiem reprezentować przykładowo interesy lokatorów osiedla, właścicieli nieruchomości, obrońców zwierząt, kupców warszawskich czy samorządów lokalnych. 

Żurawik, „Interes publiczny”, „interes społeczny” i „interes społecznie uzasadniony”. Próba dookreślenia pojęć, Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny 2013, Nr 2

Związki pomiędzy prawem a życiem społecznym są szerokie, to zaś ma swe odzwierciedlenie w refleksji teoretycznoprawnej innych nauk społecznych. Prawo, w szczególności publiczne, jest wynikiem realizacji określonej polityki, ale również nośnikiem i odzwierciedleniem ważnych społecznie wartości. To zaś wywołuje potrzebę analizy i odkrywania normatywnej zawartości przywołanej klauzuli oraz klauzul podobnych. Do tych ostatnich należą m.in. klauzule „interes społeczny” oraz „interes społecznie uzasadniony”. Co więcej, bardzo często klauzulę interesu publicznego wręcz utożsamia się z klauzulą interesu społecznego i poglądy dotyczące jednej z nich automatycznie odnosi do drugiej. Na tej samej zasadzie czasem traktuje się tak samo klauzulę interesu społecznego oraz interesu społecznie uzasadnionego.

 

A. Mednis, Prawo do prywatności a interes publiczny, Kraków 2006

 

Przede wszystkim ten, że interes publiczny to pojęcie wieloznaczne, które może być elementem języka polityki społecznej, polityki gospodarczej, socjologii czy również prawa. W prawie pozytywnym może być ujmowane w różny sposób (będzie o tym mowa w dalszej części), ale w większości przypadków interes publiczny jest formułowany w taki sposób, że dokonanie „z góry” subsumpcji konkretnej wartości nie będzie możliwe.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 1999 r., sygn.  K 23/98 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19990200181

Pojęcie interesu publicznego (powszechnego) do którego odwołuje się, przywoływany wielokrotnie, art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, nie może być traktowane jako pojęcie, które ustawodawcy stwarza możliwość traktowania go w sposób dowolny, ponieważ nie posiada charakteru blankietowego. Na ustawodawcy ciąży więc obowiązek identyfikacji jego treści z uwzględnieniem wartości i standardów konstytucyjnie chronionych.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 czerwca 2014 r. sygn. I OSK 2787/13 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/EA9E60ABE6

Pojęcie interesu publicznego jest pojęciem szerokim i nieostrym, nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje ono interes ogółu (określonej wspólnoty), a nie jedynie interesy indywidualne. Przy czym konkretyzację tej wspólnoty (społeczności), której interes powinien być uwzględniony, wyznacza zakres żądanej informacji.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 stycznia 2015 r. sygn. II GSK 2132/13 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/4829580D5D

Natomiast przy wykładni interesu publicznego należy uwzględniać respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej. Do interesu publicznego można zatem odwoływać się przez ustalenie hierarchii celów i wartości, jakie powinny obowiązywać w procesie stosowania prawa.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 października 2016 r., sygn. II OSK 165/15 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/7AA23DAC25

Przyjęte w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym rozwiązania prawne oparte są na zasadzie równowagi interesu ogólnopaństwowego, interesu gminy i interesu jednostki. Oznacza to obowiązek rozważnego wyważenia praw indywidualnych (interesów obywateli) i interesu publicznego, a także uwzględnienia aspektów racjonalności działań, proporcjonalności ingerencji w sferę wykonywania prawa własności, chronionego Konstytucją RP. Ma to szczególne znaczenie w przypadku kolizji tych interesów, w tym interesu gminy z interesem obywateli wynikającym np. z prawa własności nieruchomości. Podstawowa zasada równości wobec prawa wymaga wyważenia wszystkich interesów jakie występują w danej sprawie. Obowiązek rozważnego wyważenia interesów indywidualnych i interesu gminy łączy się nierozerwalnie z nakazem rzetelnego i wszechstronnego wyjaśnienia i rozważenia okoliczności sprawy i wydania rozstrzygnięcia w zgodzie z obowiązującym porządkiem prawnym.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lipca 2017 r. sygn. II FSK 1708/15

http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/EB6150B643

Przez interes publiczny rozumieć należy dyrektywę postępowania nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa takich jak sprawiedliwość, równość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów, sprawność działania aparatu państwowego itp. Przy jego ocenie należy również uwzględnić w danym przypadku zasadność obciążenia państwa, a w rezultacie całego społeczeństwa kosztami udzielonej w ten sposób pomocy. Względy społeczne wymagają bowiem, żeby zobowiązania podatkowe były realizowane, a podatnik pochopnie nie był z nich zwalniany.

 

Close Menu