Jednostka pomocnicza gminy (źródłowy)

Jednostka pomocnicza gminy (źródłowy)

Literatura, Źródła

Wypisy:

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 listopada 2017 r., sygn. II OSK 372/16 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/6175B80D0D

W doktrynie podkreśla się, że jednostka pomocnicza stanowi wyraz dekoncentracji zadań publicznych przekazanych przez gminę. (…) Pojęcie „zadania dzielnicy” należy materialnie odnosić do zadań gminy, z tym że określenie tych zadań rozumiane jako ich zakreślenie jako właściwych do realizowania przez dzielnicę – w ramach zadań gminy – należy z woli ustawodawcy do rady gminy. Tak więc zadania te wynikają z ustawowych norm zadaniowych.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 lutego 2017 r., sygn.  II OSK 2940/16 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/A47C86CB16

Sprawy tworzenia jednostek pomocniczych, w tym dzielnic, ich zakresu działania oraz kształtowania struktury organizacyjnej (w zakresie, w jakim ustawa daje gminom swobodę organizacyjną), pozostają sprawami gminy, niezależnie od tego, w jakim trybie nastąpiło przekazanie niektórych zadań na rzecz dzielnic. Zadania te są zadaniami gmin, a zatem ich wykonanie podlega nie tylko nadzorowi gminy, ale także nadzorowi państwowemu, i to niezależnie od charakteru zadania i niezależnie od tego, kto je wykonuje. W obrocie publicznoprawnym jednostki pomocnicze nie występują samodzielnie jako odrębne podmioty władzy publicznej.

Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. II OZ 1107/12 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/6B7A0AB736

Oczywistym jest więc, że jednostka pomocnicza stanowi jedynie część większej struktury, jaką jest gmina i nie korzysta z analogicznej ochrony sądowej jak jednostka samorządu terytorialnego. Ustawodawca nie przyznał jednostkom pomocniczym kompetencji publicznoprawnych, a kompetencje te określa jednostce pomocniczej wyłącznie gmina w statucie. Jednostka pomocnicza nie posiada osobowości prawnej oraz umocowania do samodzielnego występowania w obrocie prawnym. Jednostka pomocnicza jest więc wyłącznie elementem składowym gminy, jej „częścią pomocniczą”, nie ma poza tymi ramami samodzielnego bytu prawnego.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 lutego 2014 r., sygn. II OSK 2910/13 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E351F973B4

W określonych sytuacjach możliwe jest utworzenie (istnienie) sołectwa w mieście, ale możliwość ta musi być rozważana w granicach i na podstawie prawa, a zatem dopuszczalne jest ich tworzenie jedynie na terenach, którym można przypisać cechy obszarów wiejskich.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 grudnia 2005 r., sygn. II OSK 325/05 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/D4B3800A25

Brak uregulowania statutowego kwestii wskazanych w art. 5 ust. 3 u.s.g. stanowi niewątpliwie wadę prawną statutu, nie może jednak stanowić podstawy do odmawiania gminom prawa do zniesienia jednostki pomocniczej. Skoro ustawodawca przewidział możliwość zniesienia jednostki pomocniczej na zasadach określonych przez radę gminy w statucie gminy (podobnie jak tworzenia, łączenia, podziału), to – w razie braku regulacji statutowej – z uwzględnieniem zarówno wykładni historycznej, jak i systemowej należy przyjmować, że rada, która może utworzyć jednostkę pomocniczą, może ją również znieść na podobnych zasadach jak określone w ust. 2 art. 5 i na podstawie tego przepisu.

Rada gminy może objąć systemem jednostek pomocniczych obszar całej gminy lub jej części i podejmować uchwały dotyczące wszystkich jednostek pomocniczych w gminie (art. 5 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.). Jeśli rada gminy przyjmuje koncepcję tworzenia jednostek pomocniczych w całej gminie, zarządzenie przeprowadzenia konsultacji (art. 5 ust. 2 tej ustawy) na obszarze całej gminy jest nie tylko prawnie dopuszczalne, ale i racjonalne.

Wyrok NSA w Łodzi z 10 października 2000 r., sygn.. II SA/Łd 1097/00 http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/012745AD3E

Swoboda gmin w tworzeniu jednostek pomocniczych i kształtowaniu ich struktury organizacyjnej oraz określaniu zakresu przekazanych im zadań i mienia należących do gminy nie pozwala na traktowanie ich jak gmin i na ochronę ich podmiotowości i samodzielności w stosunku do gmin w szerszym zakresie niż określony w przepisach powszechnie obowiązujących.

M. Augustyniak, Łączenie, podział i znoszenie jednostek pomocniczych gminy, Przegląd Prawa Publicznego  2007 nr 7-8

Rada gminy jest zobowiązana ustalić zasady łączenia, podziału i znoszenia jednostek dopiero, gdy zdecyduje się je utworzyć. W takim przypadku ustalenie zasad należy do obligatoryjnej regulacji w statucie gminy. Nie ma formalnoprawnego obowiązku, aby zasady te znalazły się w regulacjach statutowych jednostek pomocniczych. Wyznaczenie reguł w przedmiocie łączenia, podziału i znoszenia nie może zostać uregulowane w drodze odrębnej uchwały

Łączenie, tak jak i podział jednostek pomocniczych, ma na celu utworzenie jednej lub kilku nowych jednostek. W związku z tym procesy te powinny nastąpić w tym samym trybie, co tworzenie jednostek, a więc zgodnie z art. 5 ust. 2 u.s.g. [ustawy z 1990 r. o samorządzie gminnym]. Wydaje się, że zniesie jednostki pomocniczej nie musi podlegać konsultacji, o której mowa przy tworzeniu jednostek. Likwidacja jednostki bez przeprowadzenia konsultacji jest prawnie dopuszczalna, chyba że rada gminy określi w statucie wymóg ich przeprowadzenia przy dokonywaniu tego procesu. Zniesienie jednostek może dotyczyć zarówno jednej, jak i wszystkich jednostek funkcjonujących na terenie danej gminy.

D. Fleszer, Tworzenie jednostek pomocniczych gminy jako forma realizacji zasady pomocniczości, Samorząd Terytorialny 2011 nr 4

Ustawodawca, dając możliwość radzie gminy tworzenia jednostek pomocniczych, w pełni realizuje zasadę subsydiarności. Organy jednostek pomocniczych gminy, funkcjonując jeszcze bliżej członków społeczności lokalnej niż organy samorządu gminnego, po prostu lepiej znają jej problemy i uwarunkowania. Dzięki temu gwarantują pełne i prawidłowe rozeznanie faktycznego stanu realizowanych spraw. Na akceptację zasługuje także swoboda, jaką pozostawił ustawodawca radom gmin w kształtowaniu sfery kompetencyjnej tych jednostek. Możliwości w tym zakresie są duże, łącznie z przekazaniem kompetencji w zakresie prowadzenia spraw administracyjnych w trybie określonym w procedurze administracyjnej. Tworzenie i funkcjonowanie jednostek pomocniczych gminy przyczynia się ponadto do powstania poczucia odpowiedzialności społeczności lokalnej za swoje sprawy i  współudziału w wykonywaniu zadań publicznych, a tym samym do kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego

R. Bul. W. Piątek, Prawne oraz terytorialne aspekty funkcjonowania gminnych jednostek pomocniczych w dużych miastach, Samorząd Terytorialny 2012 nr 7

W tym przypadku głównym problemem jest konieczność właściwego przydzielenia zadań, wyposażenia jednostek w odpowiednie kompetencje oraz zapewnienia im należytego poziomu finansowania. Dodatkowo pojawia się jednakże jeszcze jeden aspekt niezbędny do prawidłowego funkcjonowania jednostek, tj. odpowiednio dobrany podział terytorialny. Podziału terytorialnego gminy miejskiej na osiedla czy dzielnice dokonuje się najczęściej na podstawie kryteriów historycznych (tradycja samodzielności, historyczna nazwa), fizyczno-topograficznych (struktura obszaru, wyraźne granice np. wzdłuż ciągów komunikacyjnych) i funkcjonalnych (wewnętrzne powiązane funkcjonalne obszaru, np. posiadanie własnego centrum usługowego).

Zasadą doboru podziału terytorialnego do zadań i kompetencji organów zarządzających wykorzystywaną przy tworzeniu jednostek jest twierdzenie, że im większe są jednostki, tym szersze kompetencje powinny one posiadać. Należy zatem mieć na uwadze, że podstawą wyboru wielkości jednostek są zadania i kompetencje, w jakie jednostki pomocnicze zamierza wyposażyć rada gminy. Dopiero na tej podstawie powinno się decydować o wielkości i kształcie jednostki pomocniczej.

 

Piechota, Jednostki pomocnicze w strukturach zarządzania polską gminą (analiza funkcjonowania jednostek pomocniczych w śląskich miastach na prawach powiatu), Samorząd Terytorialny 2013 nr 3 

Przenoszenie kompetencji na najniższy szczebel, przyznawanie ich w istocie grupom mieszkańców, jak inicjatywa lokalna, pozwalają na efektywne realizowanie zadań służących wspólnocie. Aby jednak móc realizować te zadania, potrzeba wspólnej pracy będącej wynikiem także uzyskania określonego poziomu zintegrowania mieszkańców. Funkcję integracyjną może pełnić zarówno organizacja pozarządowa, organizacja pożytku publicznego, jak i jednostka pomocnicza. 

Ważny, Czy potrzebny jest nowy model ustrojowy jednostek pomocniczych w gminach miejskich, Gdańskie Studia Prawnicze 2015 nr 2

Jeżeli jednak odniesiemy się do propartycypacyjnych trendów w zarządzaniu gminą, należy uznać, że problematyka włączania wspólnoty lokalnej w wykonywanie zadań publicznych przez władze gminy wymaga obecnie skierowania się w większym stopniu ku zapewnieniu mieszkańcom możliwie najszerszej płaszczyzny sygnalizowania swoich potrzeb i interesów, a nawet współdecydowania o sposobie ich zaspokajania. Stąd też wydaje się, że potrzebne jest wypracowanie takiego modelu, który będzie stanowił swoisty „złoty środek” pomiędzy jednostką pomocniczą realizującą zadania animacyjno-integracyjne, a jednostką współuczestniczącą W zarządzaniu sprawami jej mieszkańców. Być może odpowiednim kierunkiem zmian jest również wspomniany powyżej postulat ustalenia limitu wielkości jednostek pomocniczych.

D. Fleszer, Tworzenie jednostek pomocniczych gminy jako forma realizacji zasady pomocniczości, Samorząd Terytorialny 2011 nr 4

Ustawodawca, dając możliwość radzie gminy tworzenia jednostek pomocniczych, w pełni realizuje zasadę subsydiarności. Organy jednostek pomocniczych gminy, funkcjonując jeszcze bliżej członków społeczności lokalnej niż organy samorządu gminnego, po prostu lepiej znają jej problemy i uwarunkowania. Dzięki temu gwarantują pełne i prawidłowe rozeznanie faktycznego stanu realizowanych spraw. Na akceptację zasługuje także swoboda, jaką pozostawił ustawodawca radom gmin w kształtowaniu sfery kompetencyjnej tych jednostek. Możliwości w tym zakresie są duże, łącznie z przekazaniem kompetencji w zakresie prowadzenia spraw administracyjnych w trybie określonym w procedurze administracyjnej. Tworzenie i funkcjonowanie jednostek pomocniczych gminy przyczynia się ponadto do powstania poczucia odpowiedzialności społeczności lokalnej za swoje sprawy i  współudziału w wykonywaniu zadań publicznych, a tym samym do kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego

Gajewski, Komentarz do art. 5 ustawy o samorządzie gminnym[w:] S. Gajewski, A. Jakubowski (red.), Ustawy samorządowe. Komentarz, Warszawa 2018

Jednostki pomocnicze są jednostkami podziału pomocniczego. Podziałowi temu można przypisać pięć cech. Po pierwsze, jest nietrwały. Ustanawia się go bowiem za pomocą aktów normatywnych niskiej rangi, a szczegółowy kształt tego podziału określają zazwyczaj uprawnione do jego tworzenia organy terenowe. Po drugie, jest niesamoistny, ponieważ stanowi formę pochodną od zasadniczego podziału terytorialnego. Podział pomocniczy może być tworzony wyłącznie w jego ramach, a w jednostkach pomocniczych realizuje się tylko te zadania publiczne, co w podziale zasadniczym. Po trzecie, jest fakultatywny, ponieważ jego tworzenie co do zasady nie jest obowiązkowe i zazwyczaj powierza się je uznaniu organów administracji publicznej, działających na określonym szczeblu podziału zasadniczego. Po czwarte zaś, jest niewyczerpujący. Nie musi on bowiem obejmować całego obszaru jednostki podziału zasadniczego, w ramach której został ustanowiony. Po piąte, jest wielokryterialny. Przy kształtowaniu siatki podziału pomocniczego uwzględnia się zazwyczaj czynniki podobne do branych pod uwagę w przypadku podziału zasadniczego

 

Close Menu